وزارت خارجه آمریکا در روز دوشنبه ۲ اردیبهشت­ ماه به طور رسمی اعلام نمود: «این کشور دیگر معافیت­های صادر شده برای نفت ایران که ۶ ماه قبل جهت جلوگیری از تلاطم در بازار نفت  به ۸ کشور اعطا کرده بود را تمدید نخواهد کرد و از این پس هر کشور، شرکت و نهادی که از ایران نفت وارد کند، مورد تحریم واشینگتن قرار خواهد داد.» سوالی که اکنون پیش می­آید این­ است که اولاً صادرات نفت ایران به صفر خواهد رسید یا نه و اگر همان­طور که وزیر نفت ایران آن را رویایی آمریکایی­ها خطاب نمود و پاسخ را منفی دانست، این تحریم­ها چگونه هم اقتصاد ایران را  تحت تاثیر خود قرار می­ دهد و هم کم­ترین تاثیر را در بازار نفت خواهد داشت.

برای پاسخ به این سوالات، با فرض اینکه صادرات نفت ایران که بنابر آخرین اخبار قبل از اعلام عدم تمدید تحریم­ها به حدود ۱ میلیون بشکه در روز رسیده­ بود را همان ۱ میلیون بشکه در روز در نظر بگیریم، ایالات متحده برای به حداقل رساندن میزان شوک وارد شده به بازار ابتدا از حدود یک ماه پیش در محافل رسانه­ ای به صورت غیررسمی از عدم تمدید معافیت­ها سخن می گفتند تا اینکه ۱۰ روز قبل از اتمام مهلت معافیت­ها، خاتمه آن­ها را به صورت رسمی اعلام نمود.

 در مرحله بعد که احتمالاً کمی بیشتر به طول خواهد انجامید، واشینگتن برای آن­که از ۱۲ اردیبهشت صادرات نفت با همان ۱ میلیون بشکه ادامه یابد، مانعی ایجاد نخواهد کرد تا بازار هیچ­گونه کمبودی را احساس ننماید. این سیاست باعث خواهد شد که قیمت­ها پس از پشت سرگذاشتن شوک اولیه و به ثبات رسیدن به سمت کاهش میل نماید. این کاهش چنان­که رقبای منطقه ای ایران مانند عربستان و ایران خارج از توافق اوپک به تولید خود بیفزایند، شیب بیشتری نیز خواهد یافت و احتمالاً به زیر ۷۰ دلار سقوط خواهد کرد و حتی ممکن است بیشتر هم ادامه یابد.

 بر مبنای آنچه آمریکایی­ها انتظار دارند در این مدت ایران تلاش خواهد کرد که از راه­های غیر رسمی نفت خود را روانه بازار نماید و آن­ها نیز در روزهای و هفته های نخستین برای مهار شوک بازار و همچنین برای شناسایی روزنه­های دور زدن تحریم­ها، چشم­های خود را بر روی تلاش­های ایران خواهد بست. نفت ارسالی از سوی ایران به بازارهای جهانی هرچه بیشتر به افزایش حجم مازاد بازار کمک خواهد نمود و قیمت­ها را هرچه بیشتر تحت تاثیر قرار خواهد داد. در این حالت ایران برای آن­که بتواند حجم بیشتری نفت بفروشد، احتمالاً شروع به دادن تخفیف­های بیشتری خواهد نمود، علاوه بر آن با تقبل هزینه­های بیمه­، حمل­ و نقل و همچنین انتقال پول به داخل کشور هرچه بیشتر بر هزینه تمام شده خود، خواهد افزود.

به مرور زمان که حساسیت­های بازار نفت در مورد نفت ایران فروکش نمود و بازار به فقدان رسمی نفت ایران عادت کرد، آمریکا شروع به بستن روزنه های دور زدن تحریم­ها می کند و حجم فروش نفت ایران را کم می­ کند و همین باعث خواهد شد که با افزایش ضریب ریسک خرید نفت ایران، هم هزینه­ های انتقال مانند کشتی و بیمه افزایش یابد و هم خریداران تخفیف­های بیشتری را از شرکت ملی نفت ایران مطالبه نمایند. این شرایط باعث خواهد شد که هزینه های سربار صادرات نفت ایران، به صورت تصاعدی افزایش یابد. در این شرایط، آمریکا انتظار دارد صادرات فیزیکی نفت ایران از حدود یک ماه دیگر در سطح ۷۵۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه در روز قرار بگیرد که در این شرایط عملاً درآمد واقعی نفت بسیار کمتر از این مقدار خواهد بود. بنابراین در شرایطی که احتمالاً ایران تلاش خواهد کرد صادرات فیزیکی خود را در حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز حفظ نماید، آمریکایی­ها چندان جدیتی برای صفر کردن آن از خود نشان نخواهند داد چرا که احتمالاً مجموع عایدی از فروش نفت که به دست فروشندگان خواهد رسید، بسیار کمتر از۵۰۰ هزار بشکه در روز خواهد بود، در حالی­که بازار وجود ۵۰۰ هزار بشکه در روز را احساس خواهد کرد. به عبارت دیگر آمریکا با تنها ۵۰۰ هزار بشکه در روز افزایش تولید، خواهد توانست درآمد نفتی ایران را به صورت قابل ملاحظه­ای کاهش دهد.

 این در حالی است که در این مرحله، واشینگتن انتظار دارد زمان به ضرر ایران و به نفع آمریکا عمل نماید. چرا که از یک­ سو تهران قادر نخواهد بود تجهیزات فنی مورد نیاز برای صنعت نفت و گاز خود را وارد نماید و این هرچه بیشتر به صنعت نفت ایران فشار خواهد آورد و هزینه های آن را افزایش خواهد داد و از سوی دیگر ایران با مصرف داخلی روزانه حدود ۲ میلیون بشکه و صادرات حدود ۵۰۰ هزار بشکه، در حالی­که برای تولید هر بشکه نفت خام خود حدود ۱۰ دلار یا کمی بیشتر هزینه می­ کند، مجبور است روزانه حداقل ۲۵ میلیون دلار جهت سرپانگه داشتن صنعت نفت خود هزینه کند. در حالی­که اگر قیمت نفت را همان ۷۵ دلار در نظر بگیریم، مجموع فروش نفت ایران در روز ۳۷٫۵ میلیون دلار خواهد بود که با توجه به آن­که ایران مجبور است بخشی از این مبلغ را هزینه کند تا نفت به فروش برود و پول آن به داخل کشور باز گردد، در مجموع عایدی صادرات نفت ایران در بهترین حالت تنها صرف خود این صنعت خواهد شد و درآمدی از آن به خزانه واریز نخواهد گردید.

منبع: ماهنامه عصر کیمیاگری، شماره ۶۳ (اردیبهشت ۱۳۹۸)