در گزارش وزارت نفت، میزان تولید نفت خام عراق از مخازن مشترک با میادین غرب کارون ایران ۲۵۰ هزار بشکه در روز در نظر گرفته شده است. البته برخی منابع قابل استناد، این رقم را ۲۹۵ هزار بشکه در روز نیز گزارش کرده‌اند. اما حتی با در نظر گرفتن این رقم، باز هم تولید کنونی ایران از عراق بیشتر است. درحالی که حجم ذخایر دو کشور در این مخازن با هم برابر است. این اتفاق مهمی در برداشت نفت خام از میادین مشترک با یک کشور دیگر تلقی می‌شود که اکنون در مورد میدان گازی مشترک با قطر یعنی پارس جنوبی نیز رقم خورده است. چرا که وقتی یک مخزن میان ایران و کشور همسایه مشترک است، رقابت شکل می‌گیرد و کشوری موفق است که نفت خام بیشتری از مخازن مشترک استحصال کند.
بزرگترین شریک ایران
۲۶ میدان نفت و گاز ایران با کشورهای همسایه در شمال و جنوب مشترک است. عراق، حدود ۱۲ میدان مشترک با ایران دارد که بیشترین تعداد است و به همین خاطر از نظر مخازن هیدروکربوری مشترک رأس همسایگان قرار می‌گیرد. ازجمله این میادین می‌توان به میدان نفت شهر، میدان دهلران، میدان پایدار غرب، میدان نفتی آذر، میدان نفتی آزادگان و میدان نفتی یادآوران اشاره کرد. در برخی از میادین هم از ایران تولید بیشتری دارد. اما در غرب کارون در حال حاضر وضعیت ایران بهتر از عراق است.
غرب کارون و چند میدان
سؤال اینجاست که وقتی می‌گوییم میادین نفتی غرب کارون، از چه میدان‌هایی صحبت می‌کنیم؟ میادین آزادگان (شمالی و جنوبی)، یاران (شمالی و جنوبی) و یادآوران مجموعه مشترک غرب کارون را تشکیل می‌دهند. این میادین در حدود ۶۴ میلیارد بشکه ذخایر نفت خام درجا دارند که البته تمام این حجم قابل برداشت نیست. میدان عظیم آزادگان با میدان مجنون عراق و مخازن یادآوران با مخازن نهر عمر (سنباد) مشترک است.
جهش با چند افتتاح
ایران با توجه به اهمیت موضوع توانست طی ۶ سال گذشته طرح‌های توسعه‌ای میادین آزادگان شمالی، یادآوران و یاران شمالی را اجرایی کند و افزایش ظرفیت پلکانی میادین آزادگان جنوبی و یاران جنوبی را نیز انجام دهد، تا تولید نفت خام از این مخازن مشترک به ۴۰۰ هزار بشکه در روز برسد. این رقم در سال ۱۳۸۶ حدود ۱۲ هزار بشکه در روز و در سال ۱۳۹۲ حدود ۷۱ هزار بشکه در روز بود. جهش در تولید نتیجه بیش از ۶ سال برنامه‌ریزی و کار مداوم حتی بدون کمک ویژه شرکت‌های بین‌المللی بود.
روزی که تولید برابر شد
سال ۱۳۹۵ تولید نفت خام ایران از میادین غرب کارون به ۲۱۵ هزار بشکه در روز رسید و ایران برنده دوئل نفتی با عراق در این میدان شد. بخشی از آزادگان شمالی، یاران شمالی و یادآوران در سال ۱۳۹۵ محقق شد. البته کار آسانی نبود. چرا که کشور رقیب به تکنولوژی‌های روز دنیا و شرکت‌های بین‌المللی دسترسی دارد اما در ایران این توسعه با تکیه بر تجربه‌های محدود داخلی و تکنولوژی‌های موجود رقم خورد.
البته سال‌ها قبل شرکت‌های چینی در دو میدان یادآوران و آزادگان شمالی نیز حاضر شدند اما تأخیر طولانی باعث کند شدن روند توسعه در بخش ایرانی شد و در نهایت به اخراج پیمانکار نیز رسید. برخی از کارشناسان نیز نسبت به بازدهی تکنولوژی به کار برده شده توسط شرکت چینی در بخش اجرا شده پروژه بدگمان هستند. اما این موضوع، اثبات نشده است.
تلاش عراق برای افزایش تولید
اگرچه تولید روزانه ایران از عراق در این میدان جلوتر است اما باید برای حفظ این موقعیت تلاش‌ها را در دو بخش توسعه و ازدیاد برداشت بیشتر کرد. عراق از سال گذشته، اکتشاف و توسعه چند میدان نفتی در نزدیکی ایران را به شرکت الهلال امارات واگذار کرده است. شرکت‌های روسی نیز برای افزایش برداشت عراق از این میدان‌های مشترک حضور فعالی در عراق دارند. لذا بازه زمانی برتری ایران در برداشت از میادین غرب کارون مشخص نیست و ایران باید با تمام توان تلاش کند.
گره کوری به نام ضریب بازیافت
یکی از اقدماتی که عراق به‌طور جدی دنبال می‌کند، افزایش ضریب بازیافت نفت خام از مخازن خود بویژه در میادین مشترک است. این ضریب تعداد بشکه‌های نفت خامی را قابل برداشت نشان می‌دهد. در حال حاضر میادین غرب کارون وضعیت خوشایندی ندارند و به دلیل نوع سنگ و سیال مخازن این منطقه و ضعف تکنولوژیکی میزان ضریب بازیافت نفت خام از این میادین مشترک به‌طور میانگین ۵ تا ۶ درصد است. اما با توجه به تجربه عراق و همین طور بررسی‌های صورت گرفته، امکان افزایش این میزان به ۲۴ درصد نیز وجود دارد. عراق با وجود آنکه شرایط بهتری از ایران دارند، بازهم روی این موضوع در حال کار است. ایران نیز باید در اولین فرصت به مسأله افزایش برداشت بپردازد. چرا که هر یک درصد افزایش ضریب بازیافت حدود ۶۴۰ میلیون بشکه در روز به میزان نفت خام قابل استحصال از این میادین می‌افزاید. فقدان سرمایه‌گذاری و توسعه فناوری یکی از موانع بزرگ در این مسیر است اما باید تکنولوژی مورد نیاز برای این کار را در اولین فرصت به دست آورد. توسعه در غرب کارون اتفاق بسیار مهمی است که در سال‌های اخیر رقم خورده و افزایش ضریب بازیافت از این مخازن آن را کامل خواهد کرد.