براساس ابلاغیه آخرین روز کاری سال گذشته (۲۸ اسفند) از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور، عوارض آلایندگی صنایع نفت و گاز جنوب بوشهر که بیش از این در اختیار استان بوشهر بود، برای استان های فارس و هرمزگان نیز پیش بینی و از سال جاری سهم ۳۵ درصدی در نظر گرفته شد.

بطور میانگین عوارض آلایندگی پارس جنوبی در سال حدود ۲۵۰ میلیاردتومان می باشد که از ابتدای سالجاری و در پی پیگیری های نماینده جنوب استان فارس (علوی نماینده لامرد و مهر) جهت تخصیص بخشی از آن به حوزه انتخابیه اش، تزریق این اعتبار در استان بوشهر نیز تا زمان تصمیم گیری کشوری متوقف شد.

درخصوص غیرکارشناسی بودن این تقسیم بندی و ضرورت اعتراض و پیگیری استاندار و نمایندگان جدید در مجلس جهت تجدیدنظر سازمان های محیط زیست و برنامه و بودجه نکاتی در ادامه می آید:

مواردی که نادیده گرفته شده است

متاسفانه مواردی وجود دارد که به عمد یا غیر عمد در محاسبات برای تقسیم بندی اعتبار عوارض آلایندگی از قلم افتاده کهدر این بخش خلاصه وار به عرض می رساند:

۱ طبق تعریف انواع آلودگی های محیط زیست شامل؛ آلودگی هوا، آب، خاک، صوتی، بصری، اجتماعی و… می شود. برابر جزییات و توضیحاتی که در بخش دوم خواهد آمد در این مصوبه فقط آلودگی های هوا دیده شده و از اعمال ضریب خطرات و معضلات انواع دیگر آلودگی در جدول تقسیم عوارض چشم پوشی شده است.

۲ همانطور که در نقشه دیده می شود وجود رشته کوهای زاگرس که از شمال دوراهک شهرستان دیر تا انتهای شهرستان پارسیان کشیده شده است نادیده گرفته شده است. این رشته کوهها از دوراهک شهرستان دیر با ارتفاعات حداقل ۱۰۰۰ متری شروع و مابین شهرستان مُهر و لامرد با حاشیه خلیج فارس دارای ارتفاعاتی از ۱،۲۰۰ تا ۱،۴۵۰ را شامل می شود.  

موضوع عدم کارشناسی دقیق آلاینده ها وقتی روشن تر می شود که بدانیم حتی همان تک موضع آلایندگی یعنی تاثیر آلایندگی هوا برای شهرستان پارسیان هرمزگان در این سوی زاگرس با شهرستان های لامرد و مُهر در آن سوی زاگرس یکسان (۱۱٫۹ درصد) دیده شده است.

در کل، این رشته کوه با این ارتفاع،  آلایندگی ها را در منطقه نگه می دارد چون در تابستان‌ها شرجی و صعود هوایی وجود ندارد و در زمستان‌ها به علت وجود آلایندگی‌های فراوان موجود در هوا گاهی با پدیده باران اسیدی روبرو هستیم.

این منطقه به صورت نشست‌گاهی در میانه توده‌های پرفشار جنب حاره ای و کوه‌های اطراف قرار گرفته و حرکت و جا به جایی هوا صفر شده و آلایندگی‌ها بر روی زندگی ساکنان شهرستان‌ عسلویه و کنگان متمرکز می‌شوند.(۱)

۳ با اینکه فقط تاثیر آلایندگی های هوا لحاظ گردیده، ولی در کمال شگفتی، تاثیر مسیر بادهای منطقه نادیده گرفته شده است.

جهت غالب بادهای منطقه از سمت شمال غربی به جنوب شرقی است (2) و در مجموع شدت وزش بادهای خلیج فارس از نوع متوسط است و طوفانهای استوایی در آن رخ نمی دهد.(۳)

همچنین از ۴ گروه توده هوایی که استان فارس را در می نوردند نیز فقط دو توده در جنوب فارس فعال هستند؛ یکی توده های هوای جنوبی که از عربستان به سوی استان فارس می وزند و دیگری بادهای محلی که از سمت کوهستان به دشت می وزند و عکس این مسیر را می پیمایند.(۴)

موضوع سمت و سوی وزش بادها در ضریب شهرستانهای آن سو و این سوی رشته کوه زاگرس نیز به نظر می رسد نادیده گرفته شده است.

۴ تاثیر مزاحمت ها و آلایندگی های زیست محیطی احتمالی ۱۲ خط لوله گاز مصرفی، گاز ترش و اتیلن (لوله های ۴۸ تا ۵۶ اینچی) که حدود ۴۵۰ کیلومتر استان بوشهر را در می نوردند و گاز مصرفی مردم عزیز ایران، صنایع و خوراک پتروشیمی های غرب کشور را از عسلویه تامین می نمایند و باعث توسعه و آبادی آن نقاط شده و در مقابل همه شهرستانهای استان را درگیر می نماید در تقسیم عوارض آلایندگی دیده نشده است.

آیا این خطوط لوله بر کشاورزی مناطق تاثیری نداشته است؟ آیا این خطوط لوله به همراه ده ها ایستگاه تقویت فشار گاز تاثیرات مخرب زیست محیطی ماندگاری در مناطق ایجاد نکرده است؟ آیا با گذر از کنار بعضی از شهرها خطرات آتش سوزی احتمالی جبران ناپذیری برای مناطق ندارد؟ کما اینکه نمونه آن در مرداد ۹۵ در شهرستان گناوه اتفاق افتاده است.

آیا ارزیابی اثرات زیست محیطی آلاینده ها بر مناطق مورد بحث به طور اصولی، منطقی و مستند بررسی شده است؟

آیا معیارهای اهمیت اثر، دامنه اثر، مدت اثر، برگشت پذیری اثر و تجمعی بودن اثر در گزارشات و بررسی ها وجود دارد؟

آیا اضافه شدن کنگان به نامه اصلاحی دوم و کاهش ضریب شهرستان پارسیان از ۲۴ درصد به ۱۱٫۹ درصد، نشانه ای از یک تصمیم شتاب زده و غیرکارشناسی درباره کلیت این ابلاغیه نیست؟ (5)

نتیجه گیری

با یک نگاه کلی به جدول مذکور و جمع نهایی شاخص ها همه چیز واضح است:

به علت فاصله جغرافیایی، اختلاف ارتفاع از سطح خلیج فارس و به ویژه کوههای مرتفع بین استان بوشهر و استان فارس آلودگی های آب، خاک، صوتی، بصری و اجتماعی برای شهرستانهای لامرد و مهر و حتا شهرستان جم موضوعیت ندارد. تنها اختلاف شهرستان جم به علت اسکان نیروهای عملیاتی عسلویه مشمول کمی آلایندگی اجتماعی است.

شهرستان پارسیان به علت هم راستایی با شهرستان عسلویه که به موازات رشته کوه زاگرس می باشد و تحت تاثیر بادهای محلی و موسمی منطقه است به طور متوسط مشمول آلایندگی هوا از سمت تاسیسات عسلویه می شود. موضوع جریان هایی دریایی نیز با موجهای ۲ تا تا ۳٫۸ متری که  غالباً شمال غربی – جنوب شرقی می باشد[۸] می تواند تا حدودی سواحل شهرستان پارسیان را با انتقال آلودگی از سواحل عسلویه آلوده سازد.

برای شهرستانهای لامرد و مهر تنها همان آلودگی هوا موضوعیت دارد که آنهم با ارتفاعات بلند رشته کوه زاگرس تاثیر بسیار کمی دارد و بی شک و بدون هرگونه غش به هر سمتی تأثیر پذیری این شهرستان ها تابع شرایطی نظیر فاصله، دما، جهت باد غالب، عوارض طبیعی (توپوگرافی) و … می باشد.

قطعا بهترین راهکار در زمینه توزیع عوارض آلایندگی پارس جنوبی، استفاده از روشهای علمی تصمیم گیری است تا با کارآمدی و تخصص، مالیات بر ارزش افزوده و عوارض کالا و خدمات هر استان  که مختص همان استان است، هیچ گونه تضییع حق و یا دلخوری مردم رخ ندهد.

پی نوشت و توضیحات———————-

۱- آلایندگی شدید در جنوب استان بوشهر/ احداث پتروشیمی در حریم شهر دیر،  دغدغه های فعالان زیست محیطی، رضا گرامی مطلق کارشناس ارشد اقلیم شناسی، خبرگزاری مهر، ۲۳ خرداد ۹۸٫
۲- معرفی منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، روابط عمومی، پاییز ۱۳۹۱٫
۳- آلودگی نفتی خلیج فارس، دکتر رضا آذین، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر، مردادماه ۱۳۹۸٫
۴- اقلیم استان فارس، سازمان هواشناسی کشور http://www.irimo.ir/far/services/climate/807
۵- توضیحات نماینده لامرد درباره نحوه توزیع عوارض آلایندگی پارس جنوبی، خبرگزاری خانه ملت، ۹۸٫۳٫۲۱
۶-

*بررسی آلودگی های زیست محیطی ناشی از صنایع گاز و پتروشیمی و اثرات آن بر سلامت ساکنین منطقه عسلویه، پایتخت انرژی ایران، پرفسور نبی پور، دکتر کشمیری، دکتر رییسی و همکاران، دوماهنامه طبّ جنوب پژوهشکده زیست – پزشکی خلیج فارس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر سال بیست و یکم، شماره ۲ ،صفحه ۵۸۱ – ۵۶۲( خرداد و تیر ۱۳۹۷).
*ارزیابی، تعیین توان اکولوژیک و برآورد تحمل ظرفیت محیطی استان بوشهر، ویرایش پنجم، تارنمای سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان بوشهر.
*بررسی و تحلیل وضعیت منایع طبیعی استان بوشهر(تحلیل موقعیت استان و پستی  وبلندی ها)، ویرایش سوم، تارنمای سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان بوشهر.
*بررسی و تحلیل وضعیت منایع طبیعی استان بوشهر(تحلیل وضعیت اقلیمی)، ویرایش دوم، تارنمای سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان بوشهر.
*تحلیل اثرات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطیِ صنعت پالایشگاه گاز پارسیان ‌بر نواحی روستایی (مورد مطالعه: نواحی روستایی شهرستان مُهر در استان فارس)، محمد توکل، حمزه نوذری، ۱۳۹۰٫    

منبع: سایت خبری خلیج فارس