بازار نفت متاثر از تحولات بنیادینی نظیر تغییر بازیگرانش و فروشنده شدن کشورهایی که تا چند سال پیش خریدار نفت بوده اند، همچنین حرکت پرشتاب دنیا به سمت انرژی های نو و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، دوران شکننده و پر فراز و نشیبی را طی می‌کند، ولی هیچ‌کس انتظار نداشت یک ویروس در چین تا این حد بر تقاضای نفت تاثیرگذار باشد.

شیوع کرونا در دومین اقتصاد بزرگ دنیا بازارهای مالی را تحت تأثیر قرار داد، قیمت نفت تحت تأثیر این ویروس با افت همراه شد و به پایین ترین سطح طی دو ماه اخیر کاهش یافت. ویروس کرونا باعث توقف ۱۸ پالایشگاه چین، و کاهش ۲۰ درصدی تقاضای نفت در این کشور شده که روزانه ۳ میلیون بشکه از تقاضا را کم کرده است.

با توجه به اینکه بیشترین صادرات نفت ایران در شرایط تحریم به چین است و کاهش شدید واردات نفت چین و رقابت شدید فروشندگان دیگر، فروش نفت ایران را محدودتر می‌کند. از سویی تأثیر آتی کرونا بر اقتصاد چین علاوه بر محدود کردن صادرات نفت ایران، می‌تواند در آینده سهم ایران از بازار نفت چین را همچنین کاهش دهد. در روزهای اخیر قیمت نفت سنگین ایران کاهش ۱۶ دلاری را تجربه نمود.

تأثیر این ویروس تا جایی پیش رفت که بیژن زنگنه ، وزیر نفت روز (دوشنبه ۱۴ بهمن‌ماه) پس از نشست با اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی، گاز و پتروشیمی ایران در خصوص اتفاقات اخیر گفته است که بازار نفت به دلیل شیوع ویروس کرونا تحت تأثیر قرارگرفته است و به همین دلیل قیمت نفت به زیر ۶۰ دلار برای هر بشکه رسیده است.

حال سؤال چه بر سر اقتصاد کشور خواهد آمد؟ جواب اینجاست اکثر درآمدهای ارزی ما بیشتر از فروش نفت حاصل می‌شود و هرچه این درآمد کمتر شود به همان میزان اثرش را بر روی اقتصاد و وضعیت معیشت مردم بیشتر نشان خواهد داد.
آنچه عبور ایران در اقتصاد نفتی را ممکن می‌کند، بهره‌گیری از فنّاوری‌های روز دنیا برای تولید نفت است. عمده کشور‌های تولیدکننده نفت برای افزایش سهم خویش از بازار‌های جهانی تلاش می‌کنند و در این راستا برجذب فنّاوری و سرمایه‌های خارجی در میدان‌های نفتی خود تأکید می‌ورزند.

اما تحریم‌ها مانع از آن شده که ایران بتواند برای افزایش ظرفیت تولید و افزایش بهره‌وری در میدان‌های نفتی خود از سرمایه و فنّاوری خارجی استفاده کند.
روشن است مادامی‌که محدودیت‌های ناشی از تحریم برقرار باشد و تا زمانی که ایران نتواند سرمایه لازم برای توسعه میدان‌های نفتی خود را جذب کند، تولید نفت در طول زمان با کاهش بیشتری همراه خواهد شد؛ بنابراین فائق آمدن بر مشکلات تحریم و چالش‌های فروش نفت به راحتی ممکن نخواهد شد، به ویژه آنکه عبور از اقتصاد نفتی و توسعه بخش غیرنفتی اقتصاد به سرعت و به آسانی ممکن نخواهد شد.

شدت اثر تحریم‌ها، اما دولت کنونی را بر آن داشته تا از وابستگی بودجه به درآمد‌های نفتی بکاهد. بدیهی است با کم شدن متقاضیان نفت ایران، درآمد‌های ارزی حاصل از صادرات نفت به میزان زیادی کاهش یافته و دولت به عبور از اقتصاد نفتی ناچار شده است. با این حال آنچه جای پرسش فراوان دارد این است که اقتصاد غیرنفتی ایران می‌تواند به سرعت جایگزین اقتصاد نفتی شود و آیا می‌توان از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های این حوزه در شرایط کنونی بهره برد؟