شن‌های روان منطقه سرخس و خانگیران مهار می‌شوند
امکان مهار شن‌های روان در منطقه سرخس و خانگیران با مشارکت و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و استفاده از ظرفیت مجموعه‌های دولتی از جمله شرکت نفت و گاز شرق، فرمانداری و منابع طبیعی، همچنین توان علمی مراکز علمی از جمله دانشگاه فردوسی مشهد فراهم است.
به گزارش شرکت نفت مناطق مرکزی ایران، وحید جعفریان، مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، در نشستی مشترک به میزبانی شرکت بهره‌برداری نفت و گاز شرق با موضوع بررسی وضع شن‌های روان و ریزگردهای شهرستان سرخس از بررسی این موضوع در کارگروه ملی مقابله با بیابان‌زایی به ریاست سیدجواد ساداتی‌نژاد، وزیر جهاد کشاورزی خبر داد و گفت: در سلسله نشست‌های کارگروه ملی مقابله با بیابان‌زایی به ریاست وزیر جهاد کشاورزی و حضور ۱۱ وزارت خانه و نهاد، تأکید وزیر جهاد کشاورزی بر ارائه گزارش از اقدام خاص و موردی بوده است تا در صورت نیاز به مصوبه‌ها و پیگیری هیئت دولت، از طریق این کارگروه انجام شود. از این روی موضوع مهار شن‌های روان سرخس و خانگیران با توجه به اهمیت آن به‌طور حتم در این کارگروه مطرح خواهد شد.
وی درباره راهکار همکاری بخش خصوصی برای همکاری در پروژه‌های ملی اظهار کرد: نحوه مشارکت و سرمایه‌گذاری بخش‌های خصوصی به لحاظ تعهدهای قانونی و یا ایفای نقش مسئولیت اجتماعی به جد پیگیری می‌شود، همچنین اقدام‌هایی درباره استفاده از ظرفیت ماده سه قانون حفاظت و بهره‌برداری برای سرمایه‌گذاری فراگیر سایر بخش‌ها انجام شده تا از این طریق با متنوع کردن اعتبارات، ریسک وابستگی اعتبارها به دولت کاهش یابد و این موضوع در مدیریت کلان طرح بسیار اهمیت دارد.
مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با اشاره به ظرفیت‌های موجود در منطقه سرخس برای مقابله با پدیده بیابان‌زایی تصریح کرد: درباره طرح ارائه شده ازسوی منابع طبیعی، تلاش‌های بسیاری انجام شده است و به‌طور قطع با محوریت و هماهنگی مراجع شهرستان و استان و استفاده از ظرفیت‌های محلی به‌ویژه ظرفیت‌های دانشگاه فردوسی می‌تواند در اثربخشی اقدام‌ها بسیار حائز اهمیت باشد، برای تدوین این طرح شرح خدماتی متفاوت از دیگر شرح خدمات مدیریت طوفان‌های ماسه‌ای در نظر گرفته‌ایم و در آن به علت‌های اصلی و ریشه‌های کلیدی از جمله موضوع تغییرهای کاربری، چرای مفرط دام، افت آب‌های زیرزمینی و نحوه مدیریت منابع آب توجه خاص شده است، همچنین ملاحظه‌های سازگاری و تاب‌آوری و ارزیابی آسیب‌پذیری به‌عنوان آیتم‌های نوین در این طرح در نظر گرفته شده است.
جعفریان درباره شرح خدمات تنظیم شده برای شهرستان سرخس تصریح کرد: این شرح خدمات می‌تواند الگویی برای سایر بخش‌های کشور که در حالت بحرانی هستند قرار گیرد، تا با یک مدیریت جامع، همسو و با مشارکت مؤثر همه دست‌اندرکاران اقدامی موفق را برای مقابله با طوفان‌های ماسه‌ای و گرد و غبار رقم بزنیم. بی‌شک مجموعه‌های آستان قدس رضوی، شرکت بهره‌برداری نفت و گاز شرق، فرمانداری، منابع طبیعی و دیگر سازمان‌ها به‌عنوان دست‌اندرکاران کلیدی این طرح نقش مهمی دارند.
وی افزود: افزون بر آن در ابتدای کار باید عواملی از جمله چرای بی‌رویه دام، تغییرات کاربری و مدیریت منابع آب، کنترل و مدیریت شوند زیرا در غیر اینصورت هرگونه سرمایه‌گذاری برای احیا منجر به نتیجه نخواهد شد.
به گفته مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، در ایران ما در حدود ۳۰ میلیون هکتار منطقه تحت تأثیر فرسایش بادی قرار دارد که از این میزان، ۱۴ میلیون هکتار بخش‌های بحرانی هستند. متوسط فرسایش بادی در کلان کشور حدود ۳۵ تن بر هکتار در سال است. از طرفی با توجه به میزان افزایش بیابان‌زایی سالانه در کشور و نیز ظرفیت مقابله با این پدیده نیاز به تغییر رویکرد و نوع نگاه به مدیریت این پدیده در این حوزه داریم.
فرشید خیبری، مدیرعامل شرکت بهره‌برداری نفت و گاز شرق در ادامه این نشست با اشاره به جایگاه راهبردی این شرکت تصریح کرد: شرکت بهره‌برداری نفت و گاز شرق با بهره‌برداری از حدود ۶۴ حلقه چاه گازی در منطقه عملیاتی خانگیران، گاز تولیدی پس از تصفیه در پالاشگاه شهید هاشمی‌نژاد وارد شبکه توزیع سراسری گاز می‌شود. این شرکت، گاز مصرفی استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، گلستان، مازندارن و بخشی از استان سمنان را تأمین می‌کند.
وی با اشاره به وضع اقلیمی منطقه عملیاتی خانگیران و کاهش بارندگی در این منطقه به بیان موضوع شن‌های روان و تأثیر آن در حوزه‌های منابع انسانی، جامعه پیرامونی و منابع تأسیساتی پرداخت و گفت: علاوه بر کارکنان شرکت، خانواده‌های همکاران نیز در شهرستان سرخس و روستاهای همجوار زندگی می‌کنند و از این روی حوزه منابع انسانی و جامعه پیرامونی برای ما بسیار حائز اهمیت و دارای اولویت ویژه است.
مدیرعامل شرکت بهره‌برداری نفت و گاز شرق ادامه داد: افزون بر این در حوزه تأسیسات نیز بحث ریزگردها و شن‌های روان برای ما مشکلات جدی به‌وجود آورده است چرا که این شن‌های روان اثر فرسایشی بر روی تأسیسات مهم تولید گاز دارند و از طرفی برای جمع‌آوری آن از بخش‌های تأسیساتی و راه‌های مواصلاتی نیز برای ما هزینه‌هایی در بر دارد، با توجه به اهمیت موضوع با همکاری فرماندار و نماینده شهرستان سرخس در مجلس پیگیر اقدامی اساسی در بحث شن‌های روان و زیرگردها بوده‌ایم و اقدام‌های مختلف بسیار خوبی نیز تاکنون انجام شده است.
وی تصریح کرد: با توجه به اهمیت این موضوع و نشست‌هایی که با فرماندار برگزار شد، این مسئله در استانداری مطرح و طی آن مقرر شد برای رفع و مهار این بحران اقدامی چند جانبه ازسوی نهادهای محیط زیست، منابع طبیعی، آستان قدس رضوی و شرکت‌های بهره‌برداری نفت و گاز شرق و پالایش گاز شهید هاشمی‌نژاد صورت گیرد که منجر به تعریف پروژه‌ای در سطح ملی برای این موضوع شده است و تاکنون طی مطالعات اولیه خاستگاه‌های شن‌های روان مشخص و تصمیم‌هایی نیز در این باره گرفته شده است.
در این نشست، حسن نوری‌زاده، فرماندار شهرستان سرخس نیز بر وظایف دستگاه‌های دولتی با توجه به ساختار و مأموریت‌های محوله در ایجاد هوای پاک تأکید کرد و افزود: افزون بر استفاده از ظرفیت دستگاه‌های مجری در منطقه، فرمانداری به‌عنوان نماینده دولت در شهرستان نیز وظیفه هماهنگی بین دستگاه‌ها و نظارت بر عملکرد مثبت آن‌ها را عهده‌دار است.
وی گفت: طبق مطالعات انجام شده حدود ۱۳۰ هزار هکتار از اراضی شهرستان سرخس ظرفیت ایجاد شن‌های روان را در سه کانون مختلف چاله زرد، روستای صدر آباد و منطقه اصلی خانگیران که تحت پوشش شرکت‌های بهره‌برداری نفت و گاز شرق و پالایش گاه شهید هاشمی‌نژاد است را دارد.
فرماندار شهرستان سرخس ادامه داد: تاکنون مطالعات و بررسی‌های میدانی را درباره شناخت وضع و شرایط جغرافیایی شهرستان سرخس انجام داده‌ایم، مطالعات و بررسی‌هایی نیز از سوی دانشگاه فردوسی مشهد و اداره کل محیط زیست انجام شده است و علاوه بر آن از سوی سفارت کشور ترکمنستان نیز در رابطه با مهار ریزگردها اعلام آمادگی شده است، بنابراین انجام کار باید در بر اساس یک نقشه راهبردی باشد، مطالعات و اقدام‌های ما متناسب با یک کار پژوهشی باشد زیرا نتیجه گرفتن در این موضوع مهم منوط به انجام کار بر اساس نقشه‌راه مدون و علمی است.
