رسانه‌های پاکستان ضمن انتقاد از تعلل دولت‌های مختلف اسلام‌آباد در قبال طرح آی‌پی، از این طرح به‌عنوان کوتاه‌ترین، امن‌ترین، آسان‌ترین و اقتصادی‌ترین مسیر دستیابی این کشور به انرژی نام برده‌اند.

به گزارش وزارت نفت، روزنامه اکسپرس تریبیون پاکستان روز چهارشنبه، ۲۰ مهرماه در گزارشی و با تکرار بهانه تحریم‌های آمریکا به‌عنوان سد راه اجرای خط لوله گاز آی-پی نوشت: با وجود تحریم‌های آمریکا علیه ایران، پاکستان تعهد خود را برای اجرای پروژه خط لوله گاز ایران-پاکستان (IP) از سر می‌گیرد.

پاکستان در حالی تحریم‌های آمریکا را بهانه قرار داده است که حتی پس از امضای برجام و لغو بخشی از تحریم‌ها و قبل از آنکه دولت ترامپ از این توافق هسته‌ای به‌طور یکجانبه خارج شود، تحت تاثیر حرف شنوی از برخی طرف‌های ثالت، هیچ گامی برای اجرای تعهداتش در قبال خط لوله گاز ایران برنداشت.

براساس گزارش اکسپرس تریبیون، شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان در دیدار با سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری در حاشیه نشست اخیر سازمان همکاری شانگهای (SCO) در سمرقند، اعلام کرد این کشور تعهد خود را برای اجرای پروژه خط لوله گاز ایران- پاکستان، ازسر می‌گیرد.

به نوشته این رسانه پاکستانی، پاکستان و ایران قرارداد بازنگری شده فروش گاز (GSA) را در سپتامبر ۲۰۱۹ امضا کردند تا از خسارات چند میلیون دلاری ناشی از تکمیل نشدن این پروژه از سوی پاکستان در زمان مقرر جلوگیری کنند.

وعده تازه نخست وزیر دولت کنونی پاکستان برای بازگشت به اجرای تعهدها مغفول مانده این کشور در قبال قرارداد خط لوله گاز ایران، می‌تواند دست‌کم آزمونی جدی برای حسن نیت شهباز شریف در عمل به تعداتش در قبال مردم پاکستان برای رفع بحران شدید کمبود انرژی در این کشور باشد.

خط لوله گاز آی-پی و وعده های تکراری پاکستان

ایده احداث «خط لوله صلح» در سال ۱۹۹۰ مطرح شد و ابتدا قرار بود که این خط لوله که گاز ایران را به پاکستان و هندوستان منتقل می‌کرد، پیام‌آور صلح و دوستی در شبه قاره باشد. با توجه به اینکه توافق شده بود هند و پاکستان برای تامین امنیت این خط لوله، اختلاف‌های خود را کاهش دهند، این خط لوله انتقال گاز به خط لوله صلح موسوم شد.

براساس توافق اولیه، قرار بود این خط لوله ۲۷۰۰ کیلومتری گاز صادراتی ایران را از مسیر پاکستان به هند منتقل کند. پیش‌بینی شده بود که در صورت توافق نهایی ۱۱۰۰ کیلومتر از این خط لوله در ایران، ۱۰۰۰ کیلومتر در پاکستان و ۶۰۰ کیلومتر در هند احداث شود.

اما هند به دلیل اختلاف‌ها با پاکستان از این قرارداد کنار کشید و پاکستان با ایران توافق کرد که این طرح بین این دو کشور اجرا شود و از این رو نام خط لوله صلح به خط لوله ایران-پاکستان (آی‌پی IP) تغییر کرد.

طبق طرح اولیه قرار شده بود که روزانه ۱۵۰ میلیون مترمکعب گاز ایران به هند و پاکستان صادر شود که ۹۰ میلیون مترمکعب آن برای هند و ۶۰ میلیون مترمکعب آن برای پاکستان در نظر گرفته شده بود.

پاکستان که به بهانه تحریم‌ها و فشارهای خارجی، تاکنون به تعهدهای خود در قبال قرارداد خاتمه یافته‌اش با ایران برای تکمیل خط لوله آی-پی در خاک خود عمل نکرده است، در دوره فعالیت‌های دولت‌های مختلف در این کشور در سال‌های گذشته بارها و بارها وعده داده که متعهد به عمل کردن به تعهدهای خود برای اجرای این طرح خط لوله گاز است، اما تاکنون در عمل هیچ اتفاقی رخ نداده و هر بار این وعده‌ها درحد حرف رها شده‌اند.

ضرب‌الاجل تعیین شده در قرارداد گازی آی. پی، هم‌زمان با پایان سال ۲۰۱۴ میلادی به پایان رسید و جمهوری اسلامی ایران مدت‌ها قبل از سررسیدن این ضرب‌الاجل، به تعهد خود عمل کرد و خط لوله گاز را در خاک خود از میدان‌های گازی جنوب تا نزدیک مرز پاکستان احداث کرد.

طبق بندهای مندرج در این قرارداد، هریک از طرفین که در مهلت مقرر (۳۱ دسامبر ۲۰۱۴) به تعهدهای خود عمل نکند، باید بابت هر روز تاخیر، مبلغ مشخصی به طرف مقابل جریمه پرداخت کند. اکنون، حدود هشت سال است که این ضرب‌الاجل سپری شده است.

اما ایران، به نشانه حسن نیت و به دلیل احترام به حسن همجواری با پاکستان به‌عنوان کشور دوست و همسایه، تاکنون طلب جریمه نکرده است، هرچند که طبق قرارداد، این حق را برای خود محفوظ می‌داند.

رسانه‌های پاکستان به‌عنوان صدای افکار عمومی این کشور همواره ضمن انتقاد از تعلل دولت‌های مختلف اسلام‌آباد در قبال طرح آی-پی، از این طرح به‌عنوان کوتاه‌ترین، امن‌ترین، آسان‌ترین و اقتصادی‌ترین مسیر دستیابی این کشور به انرژی گاز نام برده و در موارد متعدد نیز به دولت‌مردان پاکستان نسبت به احتمال به سر آمدن کاسه صبر ایران و مراجعه آن به مراجع ذی‌ربط بین‌المللی برای دریافت غرامت سنگین از پاکستان هشدار داده‌اند.

پر واضح است پرونده آی-پی بدون تردید نمی‌تواند برای همیشه باز بماند و تعیین تکلیف آن، از یکی از دو مسیر اجرای این پروژه معطل مانده و یا مسیر حقوقی، امری اجتناب‌ناپذیر است.

طرح خط لوله گاز «تاپی» و مشکلات پیش رو

پاکستان در شرایطی که نتوانسته یا نخواسته به تعهداتش در قبال طرح خط لوله گاز آی-پی با ایران عمل کند، از چند سال پیش با قرارداد خط لوله انتقال گاز از ترکمنستان به افغانستان، پاکستان و هند را نیز با این سه کشور امضا کرده و این قرارداد نیز به دلیل مشکلات متعدد، همچنان بلاتکلیف و نیمه کاره مانده است.

طرح احداث خط لوله انتقال گاز ترکمنستان به افغانستان، پاکستان و هند موسوم به «تاپی» اگرچه طرحی عظیم با ظاهری جذاب و دارای صرفه اقتصادی برای هر چهار کشور به نظر می‌رسد، اما واقعیت‌های موجود در منطقه و شرایط کنونی حاکم بر کشورهایی که قرار است مسیر عبور این خط لوله و مصرف کنندگان گاز آن باشند، باعث شده تا زمینه برای اجرای این طرح عظیم گازی، چندان مناسب و مساعد نباشد.

اختلاف‌های کهنه و شدید سیاسی و سرزمینی میان پاکستان و هند و همچنین دعواهای انکارناپذیر میان پاکستان و افغانستان بر سر مسائل مرزی، امنیتی و مبارزه با تروریسم و نیز شرایط ناامنی و بی‌ثباتی در افغانستان بخشی از مشکلات پیش روی طرح تاپی به شمار می‌رود.