ثبت رکورد تولید روزانه ۷۰۵ میلیون متر مکعب گاز از میدان پارس جنوبی توسط ایران در قبال برداشت ۶۲۵ میلیون متر مکعب شریک قطری خود در برداشت از این میدان مشترک، از جمله مهم‌ترین اتفاقات یک سال گذشته بوده است.

یکی از مهم‌ترین برنامه‌های وزارت نفت دولت سیزدهم، تعیین تکلیف توسعه میادین مشترک نفتی و گازی در طول عمر ۴ ساله این دولت بوده است. حال با گذشت حدود یک سال از عمر دولت فعلی، بد نیست به مجموعه اقدامات شرکت ملی نفت در این حوزه پرداخته شود.

در این یادداشت صرفا اقدامات انجام شده توسط شرکت ملی نفت برای توسعه میادین مشترک گازی پارس جنوبی از مصاحبه‌ها و اظهارات مقامات فعلی وزارت نفت جمع‌آوری و آورده شده است و نتایج خوب یا بد این اقدامات در سال‌های آینده مشخص خواهد شد و مورد قضاوت قرار می‌گیرد.

*رمزگشایی از ۹ اقدام کلیدی ایران در میدان مشترک با قطر

میدان گازی پارس جنوبی (در قطر: گنبد شمالی) بزرگترین میدان گازی جهان است که در خلیج فارس و به‌طور مشترک، در آب‌های سرزمینی ایران در حدود ۳۳ درصد و قطر حدود ۶۷ درصد واقع شده ‌است.

ثبت رکورد تولید ۷۰۵ میلیون متر مکعب در روز از میدان پارس جنوبی توسط ایران و پیشی گرفتن ایران در قبال برداشت ۶۲۵ میلیون متر مکعب در روز شریک قطری خود در برداشت از این میدان مشترک از جمله مهم‌ترین اتفاقات یک سال گذشته بوده است.

اما در این بین انعقاد قراردادهای مختلف قطری‌ها با شرکت‌های بزرگ بین‌المللی برای توسعه میدان گنبد شمالی (پارس جنوبی) و توسعه زیرساخت LNG زنگ خطری جدی برای ایران است و باید منجر به تسریع در اجرای برنامه‌های وزارت نفت در این حوزه شود که عبارتند از:

۱- توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی (مشترک با قطر): توسعه فاز ۱۱ میدان گازی مشترک پارس جنوبی به عنوان مرزی‌ترین فاز این میدان، به دلیل مسائل قراردادی در دولت قبل از سرعت پیشرفت بسیار کمی برخوردار و عملا متوقف شده بود. طبق طرح اولیه توسعه این فاز باید ظرف مدت یک سال سکوی جدیدی برای بهره‌برداری از این فاز ساخته شود.

البته شرکت ملی نفت، تصمیم به انتقال سکوی سوم فاز ۱۲ (۱۲C) به فاز ۱۱ (موقعیت ۱۱B) گرفته است تا ضمن تسریع در بهره‌برداری از این فاز، پس از حدود ۲۰ سال بلاتکلیفی، با حفاری ۴ حلقه چاه، تولید حدود ۱۱ میلیون متر مکعب در روز در زمستان سال جاری محقق خواهد شد. لوله‌گذاری خط لوله دریایی برای این منظور نیز به اتمام رسیده است.

۲- احداث تأسیسات فشارافزایی میدان مشترک گازی پارس جنوبی: در حال حاضر مطالعات امکان‌سنجی و طراحی مفهومی در دریا و خشکی انجام شده و طراحی مهندسی پایه تاسیسات یاد شده به مشاورین ذی‌صلاح داخلی و بین‌المللی نیز در حال واگذاری است.

شرکت ملی نفت در نظر دارد تأسیسات فشارافزایی با ظرفیت کل ۳۴۰ میلیون مترمکعب در روز احداث شود که کار ساخت آن از سال آینده آغاز خواهد شد. بدین منظور یک واحد تأسیسات فشار افزایی به صورت آزمایشی توسط شرکت OTC ایران در حال ساخت است.

ضمنا در تیر سال جاری تفاهمنامه‌ای با شرکت گازپروم روسیه منعقد شده است که طی آن این شرکت ضمن مطالعه این میدان، پیشنهاد فنی خود را ظرف مدت حداکثر یکسال در خصوص نحوه فشارافزایی میدان گازی پارس جنوبی ارائه خواهد کرد.

۳- تکمیل پالایشگاه فاز ۱۴ پارس جنوبی: در ابتدای دولت سیزدهم طرح ۲.۵ میلیارد دلاری احداث پالایشگاه فاز ۱۴ میدان مشترک پارس جنوبی، به دلیل اعتصابات کارگری، عدم تأمین کالاهای اساسی طرح و ضعف پیمانکاران به کندی پیش می‌رفت ولی با بهبود وضعیت حقوق و دستمزد و خدمات رفاهی قریب به ۸۰۰۰ کارگر فعال در این پروژه و ایجاد سازوکار مناسب به منظور تأمین کالا و پرداخت مبالغ ارزی به سازندگان و تامین‌کنندگان کالا در حداقل زمان ممکن، اولین ردیف شیرین‌سازی پالایشگاه فاز ۱۴ در زمستان ۱۴۰۰ پس از گذشت ۱۱ سال از زمان شروع به کار پروژه راه‌اندازی شد. همچنین پیش‌بینی می‌شود راه‌اندازی ردیف‌های دوم تا چهارم این پالایشگاه نیز طی سال جاری محقق شود.

۴- توسعه میدان گازی بلال (یال شرقی میدان پارس جنوبی): هدف از طرح توسعه میدان گازی بلال، تولید روزانه ۱۴ میلیون متر مکعب گاز غنی و ۱۵ هزار بشکه میعانات گازی با برآورد سرمایه‌گذاری حدود ۵۰۰ میلیون دلار است. در حال حاضر با تسریع در اجرای این قرارداد، با استقرار دکل، عملیات حفاری یک حلقه چاه توصیفی- اکتشافی در سال جاری آغاز شده است. همچنین شرکت صدرا به عنوان پیمانکار ساخت جکت انتخاب و فعالیت‌های مهندسی آن در دست اقدام است. پیش‌بینی می‌شود این طرح در زمستان ۱۴۰۳ مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

۵- احداث خط لوله جدید زیردریایی فاز ۱۶: خط لوله دریایی فاز ۱۶ در سال‌های گذشته عمدتا آسیب دیده و خارج از سرویس بود که به همین دلیل در زمستان سال ۱۴۰۰ تولید خود را از دست داد. در دولت سیزدهم، با تأمین ۱۱۰ کیلومتر لوله ۴۲ اینچ و تعویض خط لوله این فاز، پیش‌بینی می‌شود بهره‌برداری کامل از این خط لوله تا زمستان ۱۴۰۱ محقق شده و منجر به تولید مطمئن و پایدار روزانه ۲۸ میلیون مترمکعب گاز شود.

۶- حفر، تکمیل و تولیدی کردن ۷۰ حلقه چاه باقیمانده و درون میدانی: با هدف تولید حداکثری از فازهای در حال بهره‌برداری میدان مشترک پارس جنوبی و بر اساس به‌روزرسانی و انجام مطالعات مدیریت مخازن و استحصال حداکثری از میدان مشترک پارس جنوبی، موقعیت‌های تولیدی جدید در میدان شناسایی و حفاری ۳۵ حلقه چاه درون میدانی (Infill) جدید جهت امکان برداشت از نواحی تخلیه نشده و با استفاده از سکوها، خطوط لوله و تاسیسات موجود در دستور کار حفاری سالیانه شرکت بهره بردار قرار گرفته که به تدریج از سال ۱۴۰۱ طی پنج سال آتی حفاری و در مدار قرار خواهند گرفت.

همچنین به منظور تثبیت تولید از چاه‌های در حال بهره‌برداری، اسیدکاری ۴۰۰ حلقه چاه در برنامه عملیات قرار دارد. ضمنا به منظور افزایش تولید و انعطاف‌پذیری عملیاتی، با تامین ۱۵۰ کیلومتر لوله مغزی درون‌چاهی ساخته شده از آلیاژهای خاص مقاوم در برابر خوردگی (CRA)، تکمیل ۳۵ حلقه چاه باقیمانده در سکوهای فعلی و در سرویس قرار گرفتن چاه‌ها محقق خواهد شد.

۷- بازیابی چاه‌های موقعیت ۱۳A: عملیات بازیابی چاه‌های آسیب‌دیده در موقعیت سکوی ۱۳A که به دلیل برخورد شناور خارجی در سال ۱۳۹۵ آسیب دیده بود با تأمین اقلام بسیار خاص، عملیات اجرایی توسط قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا آغاز شده و برداشت گاز به میزان ۱۴ میلیون متر مکعب در زمستان سال جاری محقق خواهد شد.

۸- حفر چاه های اکتشافی جدید: بررسی و ارزیابی ذخایر خارج از محدوده بلوک‌بندی فعلی پارس جنوبی با حفاری چاه‌های توصیفی- تحدیدی جدید در حال انجام است تا در صورت اثبات ذخایر مناسب، توسعه بیشتر در دستور کار قرار گیرند.

۹- برنامه تولید گاز هلیوم از میدان گازی پارس جنوبی: با توجه به نیاز صنعتی، پزشکی و تحقیقاتی کشور به گاز هلیوم و تامین آن از طریق واردات و از طرفی استخراج هلیوم از گاز تولیدی میدان پارس جنوبی توسط کشور قطر، در دولت سیزدهم استخراج هلیوم از میدان پارس جنوبی و یا سایر میادین در دستور کار شرکت ملی نفت ایران قرار گرفت.

جهت انجام مطالعات اولیه، نمونه‌گیری از گاز میدان و ساماندهی شرکت‌های متقاضی تولید هلیوم، قراردادی با یکی از شرکت‌های دانش بنیان زیرمجموعه دانشگاه صنعتی شریف منعقد شد. بدین ترتیب تولید هلیوم از میدان گازی پارس جنوبی برای اولین وارد فاز مطالعاتی شد.

در مجموع به نظر می‌رسد که توسعه، تکمیل و فشارافزایی فازهای میدان گازی پارس جنوبی یکی از اولویت‌های اصلی شرکت ملی نفت دولت سیزدهم است که باید برای قضاوت درباره نتایج آن منتظر ماند.