آیا فاز ۱۱ پارس جنوبی ایرانی می‌شود؟
فشار تحریم‌های امریکا از یک سو و پافشاری عده‌ای در داخل کشور از سوی دیگر، درحال تغییر دادن جهت توسعه صنعت نفت ایران است. به طوری که وزیر نفت این اواخر از احتمال جایگزین کردن شرکت‌های ایرانی به جای شرکت‌های صاحب تکنولوژی جهان در پروژه‌های نفتی سخن گفته است. اما توسعه میادین نفتی و گازی کشور چه زمانی باید به شرکت‌های ایرانی سپرده شود؟ آیا این شرکت‌ها توان توسعه صنعت نفت را دارند؟
فاز ۱۱ و مدعیان توسعه
بیژن زنگنه، وزیر نفت در روزهای اخیر اعلام کرد که چینی‌ها به تازگی کشور را ترک کرده‌اند اما همچنان در حال صحبت و رایزنی با چینی‌ها برای تکمیل فاز ۱۱ پارس جنوبی هستیم و تا زمانی که تکلیف این قرارداد مشخص نشده، شرکت‌های ایرانی نمی‌توانند طرح توسعه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی را در دست گیرند. در طرح توسعه فاز ۱۱ میدان مشترک پارس جنوبی، «سی ان پی سی» چین رهبر کنسرسیوم است. ۸۰ درصد سهم پروژه متعلق به آنها و ۲۰ درصد آن برای شرکت ایرانی است. سهم توتال نیز به این شرکت واگذار شده است. چراکه توتال اعلام کرده به خاطر تحریم‌ها نمی‌تواند در این طرح توسعه فعالیت کند.
زنگنه می‌گوید که شاید تحریم‌ها علیه ایران دلیل چینی‌ها در تعلل برای آغاز همکاری با ایران باشد. اما برخی از کارشناسان با استناد به تجربه دولت دهم در رابطه با سپردن طرح توسعه این فاز به چینی‌ها می‌گویند: چینی‌ها نسبت به اجرای این «ابرپروژه» محتاط و برای قبول این مسئولیت درحال بررسی شرایط اند. ریسک توسعه فراساحل برای چینی‌ها بالاست. فاز ۱۱ حلقه مفقوده زنجیره توسعه میدان گازی پارس جنوبی است که قرار بود با کمک تکنولوژی و سرمایه خارجی از همان ابتدا مجهز به تجهیزات فشارافزای سرچاهی باشد. در چنین شرایطی آیا شرکت‌های ایرانی توان توسعه این فاز را دارند؟
تاکنون ۳ پیمانکار ایرانی فعال در صنعت نفت برای تکمیل این فاز میدان مشترک پارس جنوبی اظهار تمایل کرده اند؛ مپنا، قرارگاه خاتم‌الانبیا و پتروپارس که ۲۰ درصد سهم کنسرسیوم متعلق به آن است.
اگر چینی‌ها برای توسعه این فاز گازی تعلل کنند، احتمال دارد که وزارت نفت با توجه به شرایط بین‌المللی حاکم بر این صنعت، طرح توسعه را به شرکت‌های ایرانی بسپارد. مانند میدان گازی فرزاد Bکه وزیر نفت می‌گوید احتمال توسعه آن توسط شرکت ایرانی به خاطر تعلل هندی‌ها وجود دارد.
بزودی خبرهای خوشی خواهید شنید
مدیرعامل شرکت پتروپارس می‌گوید: «ما به وزارت نفت برای توسعه فاز ۱۱ اعلام آمادگی کرده‌ایم. اما این وزارت نفت است که با توجه به شرایط و مناسبات بین‌المللی در این باره تصمیم می‌گیرد.»
حمیدرضا مسعودی، در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما بیان می‌کند: «بزودی خبرهای خوبی در مورد توسعه این میدان خواهید شنید. احتمالاً برداشت از میدان در اولویت قرار می‌گیرد و استمرار در برداشت به مرحله بعد موکول خواهد شد.»
سؤال اینجاست که آیا وزارت نفت ابرپروژه فاز ۱۱ که قرار بود یکپارچه توسعه یابد را برای توسعه اولیه به شرکت‌های ایرانی خواهد سپرد؟
میدان مشترک است اما…
مشتاق علی گوهری، کارشناس انرژی و معاون سابق مدیریت برنامه‌ریزی شرکت ملی نفت می‌گوید: «شرکت‌های ایرانی تاکنون تجربه ساخت سکویی با وزن ۲۰ هزار تن و مجهز به سیستم تقویت فشار سرچاهی نداشته‌اند و این موضوع کار با شرکت‌های ایرانی را از نظر زمان، هزینه، نیازهای تکنولوژیکی و کمپرسورها سخت می‌کند. مگر آنکه توسعه از نوع ابتدایی باشد و به‌دنبال افزایش فشار سرچاهی مخزن نباشیم.»
گوهری در گفت‌و‌گو با «ایران» ادامه می‌دهد: «۶۰ تا ۷۰ درصد از بخش مهم این پروژه به ایستگاه تقویت فشار و قابلیت‌های پالایشی سکوی آن باز می‌گردد. اگر این موارد کنار گذاشته شود، توسعه فاز همانند ۲۳ فاز اسمی دیگر خواهد بود. مسأله اینجاست که آیا شرکتی ایرانی توانایی خرید تکنولوژی مورد نیاز این پروژه و ساخت تجهیزات فشارافزا را دارد یا خیر؟ یا آنکه ریسک پروژه را می‌پذیرد؟ بعید به نظر می‌رسد اما نمی‌توان به آن نگاه صفر و یکی داشت. به هر حال میدان مشترک است.»
اجرای پروژه‌های نفتی وجاهت ندارد
این کارشناس انرژی درباره اجرای پروژه‌های جدید نفتی(و نه گازی) توسط شرکت‌های ایرانی می‌گوید: «در شرایطی قرار داریم که فروش و صادرات نفت کشور با محدودیت روبه رو است. توسعه میادین نفتی و اجرای پروژه‌ها، آن هم با کمک شرکت‌های ایرانی زمانی منطقی است که برای نفت تولیدی بازار وجود داشته باشد. با توجه به محدودیت منابع مالی و کم شدن مشتری‌های نفتی، اجرای بسیاری از پروژه‌ها منطقی نیست. مگر برای ظرفیت‌سازی تولید از میادین مشترک یا افزایش ضریب بازیافت نفت که شرکت‌های ایرانی در این زمینه توانایی کافی ندارد.»
به نظر می‌رسد که اگرچه در حال حاضر شرکت چینی پاسخ قطعی برای حضور در فاز ۱۱ را نداده اما وزارت نفت با درنظر گرفتن برخی از اصول و قواعد و با فشارهای داخلی به‌دنبال واگذاری طرح توسعه پروژه‌ها به سرمایه‌گذاران داخلی است تا روند اجرای برنامه بزرگترین پروژه گازی کشور با تعیین تکلیف فاز ۱۱ پارس جنوبی به پایان برسد.
