پالایش پایدار و ایمن گاز در شرکت‌های پالایشی، همسو با شاخص ها و استانداردهای زیست محیطی، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های صنعت گاز بوده و برای تحقق این سیاست‌ها، همواره گام‌های مهمی برداشته شده است.

پارس جنوبی، به‌عنوان پایتخت تولید گاز ایران، از مهم‌ترین مراکز انرژی جهان است که با رویکرد اتخاذ شده و گام‌های پایداری که برداشته، در آینده شاهد توسعه پایدار و ارتقای استانداردهای محیط زیستی در این منطقه خواهیم بود.

در همین حال، این شرکت تلاش کرده در مسیر کاهش مشعل سوزی گام بردارد که در این زمینه، نخستین مشعل پالایشگاه اول مجتمع گاز پارس جنوبی خاموش شد.

از سوی دیگر، طبق اسناد بالادستی و در قالب بند (الف) ماده ۴۸ برنامه پنج ساله ششم توسعه، ایران باید حداقل ۹۰ درصد از گازهای همراه نفت و مشعل سوزی را کنترل کند. در این بند، به صراحت گفته شده: دولت مکلف است: همه طرح های جمع آوری، مهار، کنترل و بهره برداری از گازهای همراه تولید و مشعل در همه میدان‌های نفتی و تأسیسات صنعت نفت را با تعیین قیمت عادلانه خوراک آنها، ظرف مدت حداکثر سه ماه از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این قانون، از طریق فراخوان به مردم و بخش غیردولتی واگذار کند، به گونه ای که تا پایان برنامه، حداقل ۹۰ درصد گازهای مشعل مهار و کنترل شده باشد.

این گزارش نگاهی دارد به فعالیت‌های مجتمع گاز پارس جنوبی برای بهبود شرایط زیست محیطی در پایتخت تولیدگاز ایران در گفت‌وگوی هفته‌نامه مشعل با برخی مدیران پالایشگاه‌های شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی.

پالایشگاه اول در حوزه کاهش فلرینگ، تنها پالایشگاهی است که توانسته یکی از فلرهای خود را خاموش کند و با اقدام‌ها و راهکارهای اصلاحی که کارکنان مهندسی و بهره‌برداری این پالایشگاه در چند مرحله انجام داده اند، حجم زیادی از مشعل‌ها احیا و به سیستم برگشت داده شده که بخشی از آن، به خط سراسری و بخشی نیز به سوخت بویلرهای بخار پالایشگاه اختصاص داده می شود.

مهرداد عبدی، مدیر پالایشگاه اول شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی می‌گوید: این پالایشگاه، از قدیمی ترین پالایشگاه های شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی است. بیشتر پالایشگاه‌ها، ۲ فازی هستند؛ اما پالایشگاه اول، تک فازی به شمار می‌آید که برای تولید ۲۵ میلیون متر مکعب گاز طبیعی، ۴۰هزار بشکه میعانات گازی و حدود ۱۰۰ تن گوگرد طراحی شده است.

پالایشگاه اول، متولی ساخت ماده بودارکننده گاز

مدیر پالایشگاه اول شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی می گوید: از ۲ سال پیش، محصول تازه و راهبردی بودارکننده گاز طبیعی به تولیدات پالایشگاه اضافه شده است. این محصول پیش از این وارداتی بود و به دلیل تحریم، امکان تامین آن وجود نداشت. با توجه به اینکه گاز تولیدی بدون بو است و اگر به محیط زیست وارد شود، مشخص نخواهد بود و این موضوع خطرهایی را برای جان مردم به دنبال خواهد داشت، طبق استاندارد به‌طور حتم باید پیش از مصارف خانگی و صنعتی و در مبادی شهری، ماده بودار کننده به این گاز اضافه شود. پالایشگاه اول، متولی تولید این ماده در پالایشگاه های مجتمع است و از ۳ سال پیش، این واحد راه اندازی شده و هم اکنون بخش زیادی از مصرف داخلی را تامین می کنیم، به گونه‌ای که کشور را از وابستگی به این محصول حساس بی نیاز کرده‌ایم.

عبدی درباره خودکفایی در پالایشگاه اول می گوید: پالایشگاه در این مورد هم پیشرو بوده است. بیش از ۵ سال کمپرسور هوای این پالایشگاه از دسترس خارج و دچار صدماتی شده بود. با کمک شرکت های دانش بنیان، ساخت قطعات یدکی شامل روتور و ایمپلر کمپرسور و بالانس آن انجام و راه اندازی شد که حتی کارایی آن از نمونه خارجی هم بهتر است. ساخت کارت های الکترونیکی و روزآمد کردن سیستم‌های DCS پالایشگاه، روزآمد کردن سامانه کنترل و ساخت کارت‌های توربین‌های تولید برق نیز در کمیته خودکفایی بررسی و انجام شده است.

 به روزرسانی سیستم های کنترل برق، ابزار دقیق و ایمنی پالایشگاه

مدیر پالایشگاه اول شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی تصریح می کند: برنامه‌ریزی شده است تا سیستم‌های کنترل برق، ابزار دقیق و ایمنی پالایشگاه در سال جاری روزآمد شود زیرا این سیستم‌های کنترلی و حیاتی برای امنیت پالایشگاه و تولید بسیار تأثیرگذار هستند.

تولید محصولات جدید در پالایشگاه دوم

پالایشگاه دوم شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی با تولید محصول جدید DMC و صادرات بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه ای از آن توانسته است ارزش افزوده قابل‌توجهی را ایجاد کند.

حسین باغبان، مدیر پالایشگاه دوم شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی می گوید: تولیدات (ظرفیت اسمی) فاز دوم و سوم پارس جنوبی به عنوان پالایشگاه دوم، روزانه ۵۰ میلیون متر مکعب گازطبیعی،۴۰۰ تن گوگرد و ۸۰ هزار بشکه میعانات گازی است. این پالایشگاه، بالاترین مقدار تولید در پالایشگاه‌های پارس جنوبی را به خود اختصاص داده، به طوری که در زمستان پارسال تا مرز ۶۱ میلیون متر مکعب هم تولید داشته و این اطمینان باعث شده که این پالایشگاه، همواره به‌عنوان یکی از تکیه‌گاه‌های اصلی شرکت ملی گاز برای تأمین پایدار گاز در فصل سرد قرار داشته باشد.

وی درباره خودکفایی در این پالایشگاه می‌گوید: با محور مجتمع پارس جنوبی در میان پالایشگاه تقسیم کار شده است، قطعات و تجهیزات وارداتی از طریق واحدهای ستادی شناسایی و به شرکت‌های دانش‌بنیان معرفی می‌شود.

در همه این سال‌ها، وزارت نفت و شرکت ملی گاز با هدف توسعه و ارتقای مستمر توانایی شرکت‌های دانش‌بنیان، هر گونه همکاری لازم را در دستور کار قرار داده‌اند تا بخش خصوصی به استانداردهای تولیدی قطعات تولیدی در صنایع نفت و گاز برسد.

باغبان اظهار می‌کند: برای کاهش سوختن گازهای مشعل در پارس جنوبی، برنامه بلندمدتی تعریف شده است.

امیدواریم بتوانیم با اجرای برنامه های اصلاحی در سال ۱۴۰۲ میزان فلرینگ را بیش از پیش کاهش دهیم. کاهش کامل فلرینگ، نیازمند اجرای پروژه‌هایی مانند FGR است که انتظار داریم وزارت نفت، تامین منابع مالی این پروژه را در دستور کار دوباره قرار دهد. با اجرای این پروژه، می توان گازی را که در مشعل سوزانده می‌شود، در شرایط عادی به سیستم بازگرداند؛ اما در شرایط اضطراری که پالایشگاه باید همه گازهای خود را از طریق مشعل تخلیه کند، این موضوع امکانپذیر نیست. تصور بر این است که با اجرای طرح FGR تمام شعله‌های مشعل جمع‌آوری می‌شوند، در حالی که در شرایط اضطراری همانطوری که اشاره شد، مشعل، شیر اطمینان پالایشگاه بوده و باید گازهای خروجی از طریق مشعل تخلیه شود.

نگاهی به اقدامات در دست اجرا

مدیر پالایشگاه دوم شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی، درباره اقدام‌های امسال این پالایشگاه می‌گوید: برنامه‌های امسال بر اساس راهبرد و اهداف تعریف شده مجتمع گاز پارس جنوبی در قالب برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برنامه‌ریزی شده است.

امیدواریم با اجرای طرح اصلاحی بتوانیم کل بوتان تولیدی پالایشگاه دوم را به پتروشیمی پارس به‌عنوان بزرگ ترین مشتری محصولات پالایشگاه دوم تحویل دهیم که این خود، ارزش افزوده بالایی را ایجاد خواهد کرد.

راه‌اندازی کامل واحد DMC و رساندن آن به ظرفیت اسمی نیز یکی از مهم‌ترین برنامه‌های امسال است زیرا این محصول در بازار بین‌المللی بسیار جذاب است. برنامه‌ریزی‌های انجام شده در حوزه پساب و آلاینده‌های محیط زیستی به‌طور جدی در دستور کار قرار دارد تا بتوانیم رضایت‌مندی مجموعه محیط زیست و ذینفعان در منطقه ویژه پارس جنوبی را هم جلب کنیم و در سلامت محیط زیست نیز ثمربخش باشیم.

 برنامه افزایش قابلیت اطمینان، تکمیل پروژه مدیریت دارایی فیزیکی، ارتقا و توسعه مدیریت خوردگی نیز از دیگر برنامه‌های امسال است.

ساخت کاتالیست جذب جیوه برای نخستین بار در کشور

پالایشگاه سوم شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی، با شرکت های توانمند و دانش بنیان داخلی در حوزه ساخت کاتالیست جذب جیوه که بسیار حساس و با فناوری ساخت پیچیده است و برای نخستین بار در کشور ساخته می‌شود، قراردادی داشته که این محصول تا پیش از تعمیرات اساسی امسال، تحویل و بعد از آزمایش در واحدهای عملیاتی به تولید انبوه خواهد رسید.

محمدشفیع موذنی، مدیر پالایشگاه سوم شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی می‌گوید: این پالایشگاه شامل فازهای ۴ و ۵ می‌شود که برای تولید ۵۰ میلیون متر مکعب گاز شیرین،۸۰ هزار بشکه میعانات گازی، حدود ۴۰ تن گوگرد و بیش از ۲۰ هزار تن اتان طراحی شده است.

وی اظهار می‌کند: مقدار تولیدات از سال‌های گذشته با توجه به شرایط عملکردی و اصلاحی که پالایشگاه‌ها داشته‌اند، هم از نظر کیفیت و هم از نظر کمیت افزایش داشته است. برای افزایش خوراک دریافتی خط لوله ۱۸ اینچی در مسیر پالایشگاه سوم ساخته شد که حدود ۳ تا ۵ میلیون متر مکعب گاز در روز به خوراک این پالایشگاه اضافه شده که به همین نسبت روی تولیدات محصولات تأثیر خواهد گذاشت.

به گفته مدیر پالایشگاه سوم شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی، با توجه به اینکه اتان، یکی از درآمدهای شرکت ملی گاز به شمار می‌آید، در همه پالایشگاه‌های مجتمع پارس جنوبی، به‌ویژه پالایشگاه سوم، اقدام‌های اصلاحی از جمله تعمیرات اساسی دوره ای برای افزایش کارایی واحدهای تولید اتان انجام شده است.

تعویض بسترهای نمزدایی و افزایش کیفیت آنها، کاهش از سرویس خارج شدن واحدها، اجرای چند پروژه پژوهشی برای افزایش کیفیت محصولات از جمله LPC که تحقیقات و آزمایش های اولیه آن انجام شده، در این باره بوده است. وی ادامه می‌دهد: کاهش مشعل‌سوزی، مورد مهمی است که از سوی وزارت نفت به صورت جدی پیگیری می‌شود که در قالب دو برنامه کوتاه مدت و بلندمدت آغاز شده است.

نقشه برداری از قطعات حساس و مورد نیاز پالایشگاه

مدیر پالایشگاه سوم شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی، درباره خودکفایی در این پالایشگاه می‌گوید: در کمیته خودکفایی مجتمع از قطعات حساس و مورد نیاز پالایشگاه، نقشه‌برداری و برنامه ریزی برای تامین قطعات یدکی Tec-High در دستور کار قراردارد. بسیاری از قطعات و تجهیزات مانند پمپ‌های کمپرسور هوا و توربین‌های برق، بومی‌سازی شده‌اند. در بخش زیادی از تجهیزات برق و ابزار دقیق، کارت‌های آنالوگ و دیجیتال، بحث آشکارسازی‌های شعله و گاز که روی ایمنی و سلامت پالایشگاه تأثیر دارد نیز خودکفا شده‌ایم.  

موذنی ادامه می‌دهد: از چند سال گذشته، کارگروهی در وزارت نفت و شرکت ملی گاز ایران به عنوان ساخت بار اول تشکیل شده که مجوزهای خوبی برای ساخت تجهیزات مورد نیاز از جمله ساخت دمنده‌های واحد SRU و ساخت توربواکسپندر از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه شده که امیدواریم با توجه به شعار سال، در سال ۱۴۰۱ به نتیجه برسد. وی مهم ترین برنامه‌های آینده پالایشگاه را تعمیرات اساسی و تأمین قطعات یدکی مورد نیاز، بازرسی از تجهیزات و دستگاه ها، کاهش فلرینگ و افزایش اتان عنوان می‌کند.

پالایشگاه هفتم و تنوع در تولید محصولات

پالایشگاه هفتم از منظر تنوع محصول، در زمره پالایشگاه‌های کامل شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی قراردارد وافزون بر گاز شیرین، میعانات گازی و گوگرد، محصولات با ارزش افزوده بالا شامل اتان برای مصارف پتروشیمی‌های منطقه پارس، پروپان و بوتان نیز تولید می کند.

حسن اسعدی، مدیر پالایشگاه هفتم شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی با اشاره به تولید ۶ محصول در این پالایشگاه می‌گوید: پالایشگاه هفتم، بالاترین نرخ بازیابی اتان رادر بین پالایشگاه های مجتمع و بالاتر از طراحی (۶۶ درصد) که بین ۷۷ تا ۸۱ بوده،محقق کرده است. برای ارتقای کیفیت اتان CO۲ زیر مقدار ۵۰ ppm و تحقق الزام‌های مشتری برای کاهش خوشبختانه اقدامات موثری انجام و بعد از اتمام تعمیرات اساسی، با اصلاح فرایند احیای بسترهای واحد ۱۱۶ این مهم محقق شد.

به گفته وی، محدوده عملیاتی این پالایشگاه شامل فازهای۱۷و۱۸ و تاسیسات مشترک شماره۲ می شود. این تاسیسات ماموریت آبرسانی به پالایشگاه های ۶( فازهای ۱۵/۱۶)۷ (فازهای ۱۷/۱۸ ) و ۸(فازهای ۲۰/۲۱ ) نیروگاه سیکل ترکیبی بعثت و مخازن متمرکز ستاره خلیج فارس را نیز عهده‌دار است.

تاسیسات آب شیرین کن هم در این مجموعه وجود دارد. وی درباره اقدامات پالایشگاه در حوزه محیط زیست می گوید: فضای سبز پالایشگاه از ۱۲ هزار متر مربع به ۳۵ هزار متر مربع در سال گذشته افزایش پیدا کرده؛ همچنین یکی از اقدام‌های خوبی که در سال ۱۴۰۰ انجام شد، تعمیرات اساسی تجهیزات و لایروبی همه حوضچه های واحد تصفیه پساب صنعتی پالایشگاه بود.

وی با اشاره به فعالیت‌ها در حوزه اچ‌اس‌ئی می‌گوید: این پالایشگاه در حوزه اچ‌اس‌ئی با برنامه‌ریزی، اقدام‌ها و پایش‌های مناسبی که صورت گرفته ۱۰ میلیون ساعت کارکرد بدون حادثه ثبت کرده است.

دو شاخص مهم ایمنی در حوزه مدیریت راهبردی؛ TRIR نرخ حوادث قابل ثبت و شاخص LTIF که بیانگر نرخ آسیب‌های منجر به زمان از دست رفته بوده، خوشبختانه تاکنون در پالایشگاه هفتم صفر است.

به گفته وی، با هدف تحقق مسئولیت اجتماعی، سال ۹۷ توافقنامه ای را با آبفای استان بوشهر و شهرستان عسلویه داشته ایم که مرداد پارسال تکمیل و بیش از ۱۱ هزار متر مکعب آب شیرین به آنها تحویل داده‌ایم؛ البته تعهد پالایشگاه برای زمان اوج مصرف در تابستان است.

 راه‌اندازی کمپرسور A Gas off فاز ۱۸

مدیر پالایشگاه هفتم شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی ادامه می‌دهد: با هدف کاهش سوختن گازهای مشعل در پالایشگاه و با توجه به فعالیت‌های باقیمانده از طرح در زمان تحویل‌گیری پالایشگاه، با تکیه بر توانمندی نیروی انسانی متخصص پالایشگاه و امکانات موجود و استفاده از ظرفیت‌های داخلی توانستیم کمپرسور A Gas off فاز ۱۸ را راه‌اندازی و در مدار تولید قرار دهیم.

راه‌اندازی واحد تغلیظ گاز اسیدی (AGE) در فاز ۱۸ پارس جنوبی برای افزایش بازدهی گوگرد و کاهش انتشار گازهای دی اکسید کربن (SO۲) هم از دستاوردهای اجرایی سال گذشته است.  

به گفته اسعدی، ۵۰ درصد خریدهای پارسال پالایشگاه از تولیدکنندگان داخلی تامین و برنامه ریزی شده تا در سال ۱۴۰۱ با معادل سازی و انجام اقدامات خودکفایی این روند بهبود یابد. وی اظهار می کند: با هدف خودکفایی مواد شیمیایی مصرفی در پالایشگاه و استفاده از خدمات شرکت‌های دانش‌بنیان، آنتی فوم یا ماده ضد کف در فرآیند شیرین‌سازی گاز و ماده شیمیایی میتره سرد برای شست‌وشوی آب شیرین‌کن‌های تاسیسات مشترک شماره ۲ از سوی شرکت های دانش بنیان، بومی سازی و فرایند معادل یابی کامل شده و در حال استفاده است.

تعویض جاذب های واحد نم زدایی برای اولین بار

مدیر پالایشگاه هفتم شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی تصریح می کند: در حوزه بازرسی فنی، با توجه به شرایط ویژه شیوع کرونا و با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی و انجام تعمیرات اساسی پالایشگاه، شاخص تجهیزات دارای گواهی سلامت از ۶۷ درصد به ۷۴ درصد ارتقا یافت.

 اسعدی می‌گوید: به‌منظور ارتقای شاخص دسترسی پالایشگاه و پیرو تأکیدهای دیسپچینگ شرکت ملی گاز برای جبران کمبود گاز در زمستان وکاهش مصرف سوخت نیروگاه ها، در نخستین تجربه در سطح مجتمع، تعویض جاذب‌های واحد نم زدایی ردیف دوم گازی پالایشگاه بدون توقف تولید و با حفظ ۸۰ درصد ظرفیت اجرایی شد.

این اقدام افزون بر افزایش تولید پالایشگاه در کاهش بازه زمانی تعمیرات اساسی نیز تاثیرگذار بوده است. این تجربه عملیاتی که با تدوین دستورعمل، انجام فرآیند ارزیابی ریسک و با پیش بینی تمهیدات لازم محقق شد، برای سال‌های آینده هم ادامه خواهد داشت.

تشکیل کارگروه پژوهش خلاقیت و نوآوری

مدیر پالایشگاه هفتم شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی با اشاره به تشکیل کارگروه پژوهش خلاقیت و نوآوری در پالایشگاه می‌گوید: این کارگروه، استعدادهای همکاران را شناسایی و بر اساس توانمندی ها، همکاران علاقه مند را در جایگاه های مناسب برای انجام پروژه های پالایشگاه به کار می گیرد.

وی اعلام می‌کند: اهداف و برنامه‌های همه ادارات پالایشگاه در دو حوزه برنامه های مدیریت استراتژیک و برنامه های حیاتی مصوب و به صورت ماهانه علاوه بر روسای هر امور از سوی واحد تحلیل سیستم و بهره‌وری پالایشگاه هم پایش و رصد می‌شود. ۶۸ برنامه در سال ۱۴۰۰ به اتمام رسیده و برای امسال هم بازنگری خواهد شد.

تولید پاک، یک ویژگی خاص است

با تعویض بسترهای غربال مولکولی پالایشگاه هشتم شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی، تولید گاز نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایش یافته است. بر اساس آزمون‌های اخیری که از سوی واحد مهندسی ستاد انجام شده، تنها پالایشگاهی که توانسته بالغ بر ۶۵ درصد اتان موجود در گاز را استحصال کند، پالایشگاه هشتم بوده است.

هادی چابک، مدیر پالایشگاه هشتم شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی می‌گوید: این پالایشگاه که شامل فازهای۲۰ و۲۱ و به صورت ۱۰۰ درصد ایرانی است، بر اساس تولید ۵۰ میلیون متر مکعب گاز طبیعی، ۶۵ هزار بشکه میعانات گازی، ۲۶۰ تن در روز گوگرد و ۲۴۰۰ تن در روز اتان طراحی شده است.

وی می‌افزاید: با توجه به اینکه حفظ محیط زیست، جزو اولویت‌های اصلی پالایشگاه بوده، در همان ابتدای ساخت پالایشگاه سعی شده تا همزمان با واحدهای اصلی، واحدهای مربوط به محیط زیست مانند واحد بازیافت گوگرد و تصفیه پساب هم راه اندازی شود تا تولید پاک را داشته باشیم.

چابک ادامه می‌دهد: بر اساس سیاست‌های RBI حداکثر بازرسی را از تجهیزات داشته‌ایم و به‌نحوی عمل شده که تا پایان سال ۱۴۰۰، ۷۰ درصد از تجهیزات پالایشگاه مورد بازرسی داخلی قرار گرفته و این سبب پایداری تولید و ایمنی شده است.  

مدیر پالایشگاه هشتم درباره میزان فلرینگ نیز می گوید: فلرینگ پالایشگاه همیشه کمتر از میزان استاندارد بوده و سعی شده تولید را با رعایت شرایط زیست محیطی انجام دهیم و به هر قیمتی تولید نکنیم. ویژگی خاص این پالایشگاه، تولید پاک و شعله سوزی بسیار پایین تر از میزان طراحی شده است.

به گفته وی، پالایشگاه هشتم در حوزه زیست محیطی، عملکرد بسیار خوبی داشته، به طوری که از سازمان حفاظت محیط زیست استان فارس، به‌دلیل کمترین مقدار آلایندگی لوح سپاس دریافت کرده است.

وی درباره برنامه‌های امسال پالایشگاه می‌گوید: تعمیرات اساسی مؤثر و منسجم، یکی از برنامه‌های ویژه امسال است، همچنین تحقق بازرسی‌های فنی تجهیزات به میزان ۸۰ درصد باعث خواهد شد تا تولید اطمینان بخشی را داشته باشیم.

ساخت توربواکسپندر از سوی شرکت های دانش بنیان

مدیر پالایشگاه هشتم شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی در پایان اظهار می‌کند: در حوزه خودکفایی، از ظرفیت‌های ساخت بار اول استفاده شده تا بتوانیم از تهدید تحریم، یک فرصت بسازیم. بسیاری از نیازهای پالایشگاه مانند تجهیزات دمنده و واحدهای بازیافت گوگرد و توربواکسپندرها (توربین انبساطی) که تجهیزات مهم و راهبردی در تولید هستند، با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان ساخته شده‌اند.