پس از خروج آمریکا از توافق هسته ای حدود یک سال پیش سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس از این تصمیم یکجانبه دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا انتقاد و بر باقی ماندن خود در این توافق تاکید کردند. آنها آمادگی خود را برای تاسیس سازوکاری به منظور مبادلات اقتصادی به شرط عدم خروج ایران از این توافقنامه اظهار داشتند. ایران نیز ترجیح داد از طریق حفظ رابطه خود با اروپایی ها از نزدیک شدن آنها به واشینگتن جلوگیری کند و راهی برای کاهش تاثیرات فشارهای ناشی از تحریم های اروپا بتواند پیدا کند. اما این خوش بینی اکنون کم کم از میان می رود، به گونه ای که تردیدهای فراوانی درباره سودمند بودن همکاری اقتصادی میان ایران و اروپا ابراز می شود.

در آغاز، پیش بینی می شد تعامل اقتصادی میان ایران و اروپا به ویژه در زمینه مبادلات بانکی گسترده باشد، اما اروپایی ها این ابزار مالی ویژه را به زمینه هایی محدود کردند مانند غذا و دارو که شامل تحریم ها نمی شود. بر این مبنا چالش در زمینه مفید بودن این سازوکار در پرتو نگرانی فراوان شرکت های اروپایی از دادوستد با ایران به علت تحریم ها همچنان به قوت خود باقی است. ساختار اقتصادی کشورهای اروپایی بسیار با اقتصاد آمریکا در ارتباط است و این کشورها امکان فعالیت به صورت مستقل و قابل ذکری را ندارند. ساختار شرکای تجاری ایران نشان می دهد اروپا سهم کمی از مبادله تجاری با ایران دارند. حتی پیش از خروج آمریکا از توافق هسته ای ۱۴ درصد صادرات ایران  به به مقصد اروپا بود و حدود ۲۰ درصد واردات ایران از این قاره بود. در حالی که چین به تنهایی بر ۳۳ درصد صادرات و ۳۰ درصد واردات ایران را در اختیار داشت.

اتحادیه اروپایی واکنش سیاسی شدیدی درباره ازسرگیری تحریم های از سوی آمریکا علیه ایران نشان داد اما در زمینه اقدامات عملی برای رویارویی با آن سستی کرد  از قوانین دست و پا گیر سوئیف اروپا گرفته تا سازوکار مالی ویژه(SPV) و سازوکار اینستکس (INSTEX) که شبیه سازوکار مالی بشردوستانه (HSPV) است. این رفتار اتحادیه اروپایی و عدم پایبندی به تعهدات و وعده های خود به ویژه در زمینه اقتصادی این باور را در نزد مقامات ایران تقویت کرده است که اروپا بر اساس این باور که تهران از توافق هسته ای خارج نخواهد شد، آماده پرداخت هزینه رویارویی با تحریم های آمریکا نیست و همزمان از مزایا و منافع پایندی ایران به این توافق بهره می برد.

محمد جواد ظریف،وزیر امور خارجه ایران  چند روز پیش گفت زمینه سازی برای تاسیس اینستکس در تهران در جریان است و نقش اروپا این خواهد بود که به تعهدات خود عمل کند. همچنین به صورت تلویحی کشورهای اروپایی را تهدید کرد چنانچه به وعده ها و تعهدات خود عمل نکنند ایران منتظر آنها نخواهد نشست. همچنین رهبر معظم آیت الله خامنه ای در سخنرانی چند هفته پیش خود شدیدا از اروپایی ها انتقاد و سازوکار مالی وعده داده شده از سوی اروپا را به چیزی شبیه شوخی توصیف کرد.

منبع: www.alaraby.co.uk

ترجمه: مهری بهرامی