محمود خاقانی با اشاره به تغییرات قیمت نفت طی دهه‌های گذشته اظهار داشت: ماه جولای سال ۲۰۰۸ میلادی نیز با دست کاری قیمت‌های نفت‌خام برنت دریای شمال انگلیس و دبلیو.تی.آی (نایمکس نیویورک) بدون دلیل خاصی بطور ناگهانی تا سطح غیرقابل باور غیر واقعی و بدون در نظر گرفتن اصول عرضه و تقاضای بازار تا سطح بشکه‌ای ۱۴۷ دلار بالا رفت. بعد که واقعیت‌های بازار خود‌نمائی کرد دست واسطه‌ها و به اصطلاح بازارسازان رو شد و همانطور که قیمت‌ها بالا رفته بود راه سقوط درپیش گرفت و در همان ماه جولای ۲۰۰۸ به بشکه‌ای ۳۵ دلار رسید. وضعیت التهاب و بحران در بازار نفت خام تا ماه دسامبر ۲۰۰۸ نیز بطول انجامید.

وی افزود: درسال ۲۰۰۸ از اوپک انتظار می‌رفت برای کنترل بازار وارد عمل شود اما این سازمان نتوانست نقش قابل توجهی ایفا کند، زیرا کاهش تقاضا در بازار مانند این روزها نبود که باعث سقوط ناگهانی قیمت‌ نفت‌خام شد. بلکه مشکل عدم توان و دسترسی خریداران و مصرف کنندگان بالقوه به امکانات مالی لازم برای تجارت و خرید و فروش نفت خام و فرآورده‌های نفتی بود. نظام مالی و بانکی غرب با بحران و شکست اعتباری دلار مواجه شده بود و بطور کلی نظام جهانی و بانکی برای دسترسی به دلار آمریکا مسدود شده بود.

ماجرای دوشنبه سیاه نایمکس چه بود؟

این کارشناس بین‌الملل انرژی با اشاره به ماجرای روز دوشنبه در بورس انرژی نایمکس گفت: اتقاقی که در  21 آوریل ۲۰۲۰ در بازار بورس انرژی نایمکس نیویورک برای نفت‌خام شاخص آمریکا رخ داده و موجب شد قیمت نفت‌خام برای تحویل ماه می ۲۰۲۰ به زیر صفر سقوط کند، از زمان تاسیس نایمکس تاکنون بی‌سابقه بوده است. برخی گفتند واسطه‌ها و دلالانی که معمولا  باید بشکه‌های نفتی مشهور به بشکه‌های کاغذی یا الکترونیکی را قبل از سررسید شدن قرارداد بفروشند، مشتری پیدا نکردند. این بشکه‌های کاغذی در سررسید قرارداد برای تحویل گرفتن باید به بشکه‌های واقعی یا به اصطلاح فیزیکی تبدیل می‌شدند و چون جا برای تخلیه و نگهداری در انبارها و مخازن آمریکا پیدا نشد، فروشندگان ناگزیر شدند که نفت‌خام را به قیمت صفر برای هر بشکه بدهند و حتی پیشنهاد کنند مبلغی را برای هزینه‌هائی که به خریدار تحمیل می‌شود، بپردازند. این مبلغ پیشنهادی تا بشکه‌ای۳۷ دلار و شصت و پنج سنت وقتی که بازار در آن روز بسته شد، رسید.

۲۱ آوریل ۲۰۲۰ در تاریخ ثبت شد

 وی با بیان اینکه رخداد بازار بورس انرژی نایمکس بدلیل بحران مالی و بانکی همانند رخداد ۲۰۰۸ نبود، افزود: اینبار واقعیت‌های موجود در بازار بود که موجب پدید آمدن این ماجرا شد، واقعیت بازار این بود که تقاضا برای خرید و مصرف نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی در بازار نبود. همین امر باعث شده بود که روزانه سی میلیون بشکه نفت‌خام در بازار بیش از نیاز برای خرید و فروش عرضه باشد، نبود تقاضا برای مصرف فرآورده‌های نفتی نظیر بنزین، گازوئیل، سوخت هواپیما و… موجب شد که شوک ۲۱ آوریل ۲۰۲۰ که در تاریخ صنعت نفت ثبت خواهد شد، از پمپ‌بنزین‌ها در خیابان‌ها شروع و به خطوط حمل‌ونقل، پالایشگاه‌ها و بطور کلی بخش پائین‌دستی صنعت انرژی بکشد و از آنجا به بخش بالادستی صنعت انرژی برسد.

نفت سکته کرد، اقتصاد ویروسی شد

خاقانی روز تاریخی شوک نفتی را یک سکته برای بازار توصیف کرد و ادامه داد: راه نجات این بیمار خالی کردن انبارهای پُر به منظور باز کردن جا برای تولیدات تازه است، با همکاری بین‌المللی جهت یافتن راه‌حل مناسبت برای رفع مشکلات در بازار های فیزیکی، مالی و بانکی در همه بخش‌ها می‌توان مشکل را برطرف کرد. اکنون ویروس کرونا به ویروس‌های دیگر مثل ویروس اقتصادی فرصت فعالیت داده که از جمله آنها عدم توان در پرداخت اجاره بها و سررسید پرداخت اقساط و بدهی‌ها است.

به گفته وی درحال حاضر بازار جهانی بیمار شده است، بنابراین، باید دست بکار شد و اقدامات فوری لازم را برای جلوگیری از مرگ بیمار انجام داد، باید درسطح بین المللی توافق کرد، متعاقبا باید برای تغییرات بسیار وسیع به منظور درمان بیماری که زندگی‌اش در خطر است، آماده شد و برای عبور از مرحله کنونی به مراحل آتی برنامه ریزی کرد را بطور همه جانبه توافق و عملی کرد. 

پادزهر بیماری در دست ایران است

 این کارشناس بین‌الملل انرژی در ادامه با اشاره به اوضاع ایران در شرایط کنونی گفت: دوشنبه سیاه در بازار بورس نایمکس ثابت کرد که تحریم‌ها به کمک ایران آمده‌اند. بطور مثال وقتی در سال ۲۰۰۸ نظام مالی و بانکی جهان با انسداد نظام پولی و بانکی دلاری مواجه شد و بحران شکست اعتباری و بانکی رخ داد تحریم‌های مالی و بانکی نظام بانکی ایران را از فروپاشی حفظ کرد. پس از خروج از برجام و تصمیم دولت ترامپ برای به صفر رساندن صادرات نفت خام ایران، بازار بورس انرژی نایمکس نظیر یک واکسن صنعت نفت ایران را از یک شوک بیماری نفتی که در تاریخ صنعت نفت تجربه نشده بود دربازارهای واقعی نفت خام حفظ کرد. ایران اکنون در جایگاهی قرار دارد که در برابر شوک‌هائی نظیر رخداد دوشنبه در بورس انرژی نایمکس در مقام مقایسه با شوک مالی و بانکی شکست اعتبارات بانکی دلاری سال ۲۰۰۸ توان تاب آوری بیشتر و بهتری دارد.

بازی ترامپ با برگ ورق تنگه هرمز

وی در ادامه اظهار داشت: پس از اینکه بازار بورس انرژی نایمکس روزهای تلخ و تاریکی را پشت سر گذاشت، سرانجام تهدید ترامپ مبنی بر اینکه دستور داده است در صورتیکه قایق‌های ایرانی در خلیج فارس برای شناور های نظامی آمریکا مزاحمت ایجاد کنند به آنها حمله شود، روز چهارشنبه سوم اردیبهشت ماه ۹۹ قیمت نفت‌خام را از سقوط بیشتر نجات داد و شایعه سازان، بازیگران بازار بفوریت پس از توئیت ترامپ عکس‌العمل نشان دادند و با تمرکز روی افزایش تنش در تنگه هرمز که در جهان برای عبور نفت‌کش‌ها رتبه اول را دارد، موفق شدند قیمت نفت‌خام  WTI برای تحویل در ماه ژوئن ۲۰۲۰ را به حدود بشکه‌ای ۱۴ دلار و ۶۹ سنت بالا ببرند.

خاقانی یادآور شد: آمریکا برای افزایش تنش در منطقه اقداماتی را هم مرتبط با قرار گرفتن ماهواره نظامی نور در مدار زمین و کشاندن موضوع به سازمان ملل متحد شروع کرده است. کارشناسان مهندسی انرژی و اقتصاد انرژی متعقدند چنانچه بازار شرایط قبل از اول اردیبهشت ماه ۹۹ را داشت،  اقدامات نظامی در خلیج فارس می‌توانست تاثیر بسزائی روی بازار نفت خام بگذارد، اما گزارش‌های مرتبط با حجم نفت‌خام در مخازن نفتی و نفت‌کش‌هائی که با محموله نفت‌خام عربستان روی آب و در راه آمریکا هستند، نشان می‌دهد که شرایط بازار بورس انرژی نایمکس دیگر شبیه گذشته نیست و شاید حتی وقوع یک جنگ فیزیکی در خلیج فارس هم نتواند به فوریت شرایط بازار را تغییر دهد.  

آغوش گشاده نفت برای ایران در دوران پسا نایمکس

وی تاکید کرد: جهان وارد دوران جدیدی شده و به حالت گذشته به معنی کار و تجارت به روش معمول که موجب و مقصر شوک نفتی دوشنبه سیاه در بازار بورس انرژی نایمکس است، باز نخواهد گشت. در این دوران نوین ایران در جایگاهی قرار دارد که می‌تواند رهبری یک انقلاب انرژی و تحول بزرگ در صنعت بالادستی و پائین دستی نفت و گاز و بطور کلی انرژی را عهده دار شود.

این کارشناس حوزه نفت گفت: در این بازار نوین هوشمند ( Smart Market ) حامل‌های انرژی فراهم آورنده خدمات نظیر تولید گرما، خنک‌کنندگی، حمل و نقل و… هستند. در واقع بازار هوشمند انرژی موضوعی است که اولین بار در سال ۱۳۸۰ هجری شمسی در ایران به منظور زمینه‌سازی برای حذف یارانه‌های سوخت و خصوصی سازی واقعی صنعت پائین دستی انرژی در کشور با افزایش تدریجی قیمت حامل‌های سوخت مدنظر قرار داشت، اما متاسفانه مجلس هفتم با تثبیت قیمت بنزین در لیتری ۸۰ تومان و برنامه‌های متعاقب آن موجب شد تا ایران  نتواند یک برنامه کلان انرژی برای قرن بیست و یکم داشته باشد، اما در هر حال اتفاق روز دوشنبه نفت شرایطی را فراهم آورده است که همه دست‌اندرکاران و صاحب نظران دست به دست هم دهند و طرحی جامع برای صنعت انرژی کشور در شرایط پسا شوک دوشنبه بازار بورس انرژی نیویورک و پساکرونا را مطالعه و ارائه کنند.

وی اذعان کرد: در هر حال بازار بین‌المللی نفت و انرژی هرگز همان بازار بین‌المللی نفت‌خام و انرژی قبل از شوک دوشنبه نخواهد بود و نباید به بازاری برگشت که موجب چنین شوکی شده است. باید قبول کرد اوپک و غیراوپکی‌ها هم نتوانستند بازار بورس انرژی نایمکس را از سکته‌ای که کرد، نجات بدهد. ایران می‌تواند رهبر و مبتکر یک نهضت نوین در دوران پساشوک بورس انرژی نایمکس نیویورک باشد و تمام شرایط به این منظور برای ایران به منظور ایفای نقش با توجه به موقعیت ژئوانرژی ایران بین دریای خزر، خلیج فارس مهیا است.